Wigilia kresowa

Czasy, w których żyjemy, są pełne paradoksów. Spójrzmy choćby na nasze zwyczaje kulinarne – wielu z nas doskonale zna kuchnię azjatycką, zajada się ramenem, zupą pho bo i rozmaitymi rodzajami sushi. Smaki Indii czy tradycyjne przystawki Bliskiego Wschodu też nie stanowią dla nas tajemnicy. Egzotyczne jest dla nas z kolei to, co przez wieki stanowiło nieodłączną część polskiej kultury – kuchnia Kresów Wschodnich. Wigilia i Boże Narodzenie mogą więc być doskonałą okazją, by na nowo odkryć tamtejsze tradycje a inspirowane nimi potrawy zawrzeć w świątecznym jadłospisie. Co serwowało się w wigilię na Kresach? Odkryj razem z nami!

Wigilia na Kresach – bogactwo regionów

Zanim przejdziemy do konkretnych propozycji potraw, które warto przyrządzić, inspirując się kresowymi tradycjami, warto spojrzeć na mapę Polski z lat międzywojennych. Mówiąc o Kresach (dziś trochę mitologizowanych), najczęściej zupełnie nie zdajemy sobie sprawy z tego, o jak wielkim obszarze mowa. Tereny określane tym terminem obejmują znaczną część dzisiejszych obszarów Litwy, Białorusi i Ukrainy. Trzeba więc uświadomić sobie, że poszczególne kresowe regiony często znacznie się między sobą różniły – także jeśli chodzi o tradycyjne wigilijne potrawy.

Jakie dania pojawiały się więc podczas wigilijnej wieczerzy w konkretnych regionach Kresów? Na Podolu prawdziwym królem był szczupak, podawany na przeróżne sposoby: w galarecie z żółtym sosem, faszerowany w majonezie czy w formie pulpetów dodawanych do zupy rybnej. Szczupak w galarecie z dużą ilością warzyw – czyli tzw. szczupak po żydowsku – był też bardzo ważnym daniem w okolicach Lwowa, gdzie obok niego serwowano zupę migdałową oraz karpia po polsku – w szarym sosie. Rządził też w okolicach Mińska, gdzie pojawiał się w towarzystwie zupy grzybowej z uszkami oraz łamańców z makiem. Na Podolu natomiast jednym z najpopularniejszych dań był nadziewany kaszą gryczaną leszcz, w roli wigilijnej zupy występował tam zaś zakwaszany i zabielany barszcz z uszkami.

Choć sposoby ich przyrządzania czasem znacznie się różniły, wyraźnie widać, że to ryby słodkowodne – przede wszystkim szczupak, leszcz i karp – wiodły prym na kresowych stołach podczas wigilii. Przepisy na Boże Narodzenie inspirowane tradycyjną kuchnią kresową możesz znaleźć w sieci np. na karpia faszerowanego z rodzynkami.

Wigilia kresowa – elementy wspólne

Mimo znacznej różnorodności kresowych regionów łatwo dają się zauważyć także liczne punkty styczności między nimi. Kilka specyficznych dań przyrządzano bowiem niemal w każdym zakątku Kresów Wschodnich. Jednym z nich jest niewątpliwie kutia – w swojej podstawowej wersji przygotowywana na bazie pszenicy, maku, miodu i bakalii. W niektórych miejscach jednak, szczególnie na Białorusi, pszenicę często zastępowano kaszą pęczak lub ryżem.

Inną powszechnie znaną i lubianą na całym terenie Kresów potrawą był kisiel żurawinowy. Miał on nie tylko walory smakowe, ale też zdrowotne: przygotowany z przetartych cierpkich owoców znacznie ułatwiał trawienie i odciążał żołądek, a przy tym działał antybakteryjnie. Zazwyczaj miał bardzo płynną formę, więc raczej popijało się go niż jadło, jak często robimy to dzisiaj z kisielami z torebki.

Czy kresowe tradycje są wciąż żywe?

Choć nie mówimy o nich na co dzień, w wielu miejscach w Polsce nadal kultywuje się kresowe tradycje i podaje podczas wigilii potrawy, o których wspomnieliśmy w tym artykule. To przede wszystkim wschodnie tereny kraju, jak Podlasie oraz część Lubelszczyzny i Podkarpacia, ale nie tylko. Ze względu na skomplikowane losy naszego kraju w XX w. i liczne przymusowe przesiedlenia wielu kresowiaków znalazło się na obszarach tzw. Ziem Odzyskanych. Dlatego też liczne kresowe potrawy pojawiają się na stołach wigilijnych np. w Lubuskiem i na Dolnym Śląsku – dość powiedzieć, że kresowa zupa migdałowa wyparła tam tradycyjną śląską „siemieniotkę” z siemienia lnianego.

A Ty jakie Kresowe przepisy na Boże Narodzenie chciałabyś spróbować?